Auteur: Dagmar Ebbeling

Het betrekken van bewoners bij het maken van renovatieplannen – groot of klein – is steeds vaker onderdeel van de planvorming. Regelmatig zitten we om tafel met een groep bewoners, die samen een klankbordgroep vormen, om plannen door te spreken voordat deze aan alle bewoners worden gepresenteerd. Het doel van deze klankbordgroep is dat we samen kunnen bedenken aan welke veranderingen, aanpassingen en keuzemogelijkheden de bewoners de meeste behoefte hebben.

Vaak worden bewoners aan het eind van een traject voor een voldongen feit gesteld; dit is het plan en dit zijn de opties waaruit u nog mag kiezen. Dit hoeft natuurlijk niet altijd het geval te zijn. Het meenemen van bijdragen van bewoners kan al in een vroeg stadium. Voorbeeld: bij een haalbaarheidsstudie van een renovatieproject, met een levensduurverlenging van minimaal vijfentwintig jaar, is een bewonersavond georganiseerd voor alle bewoners van de te renoveren woningen, waarbij de eerste resultaten van de woninginspecties en het uitgevoerde woonbelevingsonderzoek zijn gepresenteerd. Daarna is men in vijf werkgroepjes, met elk een eigen onderwerp, aan de slag gegaan. Zo zijn de uitstraling van de woning en de woonomgeving beoordeeld, is de plattegrond van de begane grond (basistype) bekeken op huidige indeling en op een wenselijke indeling. Hetzelfde is gedaan voor de verdieping. Er is gekeken naar mogelijke veranderingen ten aanzien van isolatie en comfort en er zijn ideeën aangedragen hoe bewoners langer zelfstandig in de woning kunnen blijven wonen. Alle werkgroepjes presenteerden hun conclusies in het kort. Alle bewoners zijn later geïnformeerd over de resultaten van deze workshop. Buiten dat de bewoners op deze manier anders naar hun woning zijn gaan kijken, ontstonden die avond ook de eerste ideeën voor maatregelen.

Door de bewoners mee te nemen in de zoektocht naar de juiste maatregelen bij het betreffende project ontstaat meer draagvlak voor de werkzaamheden. Gaat het in de haalbaarheidsstudie nog over het ontdekken van ideeën, deze worden in de fase Definitief Ontwerp verder uitgewerkt. In deze fase wordt het plan steeds concreter en wordt gezocht naar waardering van het bestaande en oplossingen voor problemen. In plaats van het organiseren van een bewonersavond voor alle bewoners, is het soms effectiever om met een kleinere groep bewoners aan de gang te gaan.

Zo is bij eerdergenoemd renovatieproject nauw samengewerkt met de leden van de klankbordgroep. Tijdens verschillende overleggen zijn drie thema’s aan bod gekomen: BEELD, PLATTEGROND en COMFORT. Voor elk thema heeft de klankbordgroep, naast de informatie die ze tijdens de overleggen kreeg, huiswerk gemaakt.
Voor het thema BEELD zijn bewoners op pad gestuurd om foto’s te maken van de elementen die ze konden waarderen aan de woning en woonomgeving en van onderdelen welke minder gewaardeerd werden. In de bijeenkomst over BEELD zijn deze foto’s met iedereen gedeeld en is de architectuur van de woningen aan de hand van oude foto’s zichtbaar gemaakt. Middels impressies werd getoond op welke wijze, met verschillende mate van ingrepen, de uitstraling van de woningen verbeterd kon worden. De klankbordgroep heeft deze opties een punt gegeven. Zo is een top drie van belangrijke ingrepen verkregen.
Voor het thema PLATTEGROND heeft de klankbordgroep nogmaals aangegeven welke aanpassingen zij graag zouden zien. Ditmaal specifiek voor de eigen woning. Daarnaast zijn er opties aangegeven, die vanuit de verhuurder wenselijk zouden zijn om aan te bieden.
Bij het thema COMFORT zijn verschillende mogelijke maatregelen uitgelegd, van akoestische voorzetwanden tot mechanische ventilatie. Ook hier is door middel van punten, gegeven door de leden van de klankbordgroep, een top vijf van belangrijke maatregelen samengesteld.
Naast de bijeenkomsten met de klankbordgroep werd een open dag voor alle bewoners in de proefwoning georganiseerd. Tijdens deze dag konden bewoners via foto´s aangeven wat ze goede ingrepen en minder goede ingrepen vonden. Tevens konden ze waarderingen geven voor verschillende voorgestelde beeldveranderingen van de voorgevel.
Met de uitkomsten van de bijeenkomsten en de open dag is een opzet gemaakt voor de te nemen basismaatregelen en de te kiezen opties.

Om met bewoners over plannen te communiceren, is het belangrijk te laten zien welke keuzemogelijkheden er geboden worden, maar het is net zo belangrijk dat iedereen begrip krijgt van de kosten die daarmee gemoeid zijn. Niet elke aanpassing kan kosteloos binnen een renovatieplan worden aangeboden aan bewoners.
Door een indicatie te geven van de kosten van een ingreep, kan beter worden afgewogen welke maatregelen zinvol zijn bij dat betreffende project. Iedereen zal begrijpen dat het geld maar één keer kan worden uitgegeven. Door informatie te geven over de afwegingen (kosten, werkzaamheden, effect), is het helder waar de keuzemogelijkheden liggen.

Bij het eerdergenoemde plan zijn, indicatief, de verschillen aangegeven in kosten voor de verschillende ingrepen, ook als deze ingrepen vallen onder de basismaatregelen, waar geen huurverhoging mee gemoeid is. Daarnaast zijn de effecten in kosten en verbetering van comfort van de verschillende energetische maatregelen aangegeven, zodat een afweging tussen kosten en opbrengsten gemaakt kon worden.

Om de keuzeopties aan te scherpen, is er een ‘spel’ gemaakt. Op grote borden, met daarop de plattegronden, konden de bewoners gewenste aanpassingen aangeven. Samen met de klankbordgroep werd dit spel gebruikt om te toetsen of de geboden opties zinvol waren en wat de consequenties ervan zouden zijn. Zo werden de plattegronden geoptimaliseerd en werden nieuwe indelingsmogelijkheden direct inzichtelijk gemaakt.
Dit spel kan straks ook worden gebruikt bij de uitleg van de opties aan alle bewoners. Op deze manier wordt het voor hen direct inzichtelijk wat de consequenties zijn van een bepaalde plattegrondwijziging, zowel in ruimte als in kosten.

Natuurlijk kunnen we de bewoners laten zien hoe wij naar de wijk en de woning kijken en vertellen waarom we bepaalde keuzes maken. Het betrekken van bewoners middels enquêtes, bijeenkomsten of werkbijeenkomsten biedt de mogelijkheid om bewoners bewust te maken van de kwaliteit van het bestaande en de gewenste kwaliteit voor de toekomst. Juist door bewoners zelf ook te laten kijken, ontdekken ze waarom ze graag in de woning wonen en worden de gekozen oplossingen meer ‘eigen’.
Uiteindelijk zijn alle methoden die we bedenken bedoeld om het eindresultaat beter te laten aansluiten bij de wensen van de gebruikers, passend binnen de mogelijkheden en wensen van de opdrachtgever: een samenspel.

Bron:
dit artikel is tot stand gekomen op basis van het artikel ‘Samenspel’, door Dagmar Ebbeling, www.bestaandewijk.nl