Door: Irene Edzes

De charme van het onaffe, de belofte door overmaat en verrassende contrasten; het draagt allemaal bij aan het succes van bekende herbestemmingsprojecten als Strijp-S (Eindhoven) en het NDSM-terrein (Amsterdam). Het gros van de leegstaande bedrijfsgebouwen is echter lang zo sexy niet als de voormalige Philipsfabrieken of havenloodsen. Nu de leegstand in veel steden kraakhelder in kaart is gebracht staat tegenover deze succesverhalen een reusachtige hoeveelheid onappetijtelijk, ongebruikt bedrijfsoppervlak.

De verbeelding van de leegstand in kaarten en atlassen is confronterend en heeft er aan bijgedragen dat overheden in beleid zijn gaan anticiperen op hergebruik. Een kwestie van lange adem, want een verandering van attitude gaat niet spoorslags. Om monofunctionele gebieden geschikt te maken voor multifunctioneel gebruik worden kaders verruimd. Dit biedt nieuwe mogelijkheden om innovatieve ideeën ook daadwerkelijk uit te voeren. Want ideeën zijn er genoeg: van stadslandbouw in leegstaande kantoren tot zorghotel.

Sommige transformaties zijn het idee ver voorbij. Een illustratief voorbeeld is te vinden op bedrijfsterrein De Hoef in Amersfoort. Twee verwaarloosde bedrijfsgebouwen waarvan er dertien in een dozijn gaan, zijn daar in tien jaar tijd getransformeerd tot universitaire campus. agNOVA architecten werkt sinds 2005 aan de transformatie van zevenduizend vierkante meter. Het project is in verschillende fasen gerealiseerd en beantwoordt aan de dynamische ruimtevraag van een moderne universiteit. Onderwijsruimtes worden conferentiecentrum, gangen zijn bewegingsLAB.

Hoewel de transformatie een grote kwaliteitsimpuls is geweest en De Hoef aan levendigheid heeft gewonnen is een aanstekende werking op de omliggende panden vooralsnog uitgebleven. De boekwaarde van deze nog altijd leegstaande bedrijfspanden is daar debet aan, maar ook de omvang van de ingreep. Het lijkt er echter op dat ook hier de kracht van het grote getal zich zal laten gelden. De toestroom van asielzoekers heeft de afgelopen maanden de huisvestingsvraag nog urgenter doen lijken. De aankoop van panden die voorheen niet van de grond kwam vindt nu wel doorgang.

De Hoef kent een volgroeide groen- en waterstructuur. Recente verruiming van het bestemmingsplan maakt De Hoef tot een geschikte locatie om leegstaande bedrijfspanden te transformeren tot een plezierige woonplek voor pioniers en mensen die worden aangetrokken door veel (goedkope) ruimte, community-building en schier onbeperkte mogelijkheden. Wat zou het mooi zijn als perspectiefloze gebouwen zich gaan vullen met toekomstgerichte bewoners als starters, statushouders en studenten. En nog mooier: als daarmee aan uitzichtloosheid een blijvend perspectief wordt geboden.