serie over nieuwe plattegronden – 6 –
Door Martin Liebregts en Sandra Arts
De afgelopen vijftig jaar is er in wezen weinig veranderd in het aanbod over het wonen. Zelfs de toename van de woninggrootte is beperkt. Door de flexibiliteit van de woningen in de periode van 1950-1970 is de woonruimte automatisch vergroot met de aangrenzende slaapkamer, die gescheiden was van de woonkamer door een glazen wand of kastwand, zoals o.a. gestapelde woningen en de eengezinswoningen met voor- en achterkamer.
In dit artikel, in de serie over nieuwe plattegronden, staat de eengezinswoning centraal. In wezen gaat het om de geringe wijziging van de afgelopen vijftig jaar als het gaat om de oppervlakte voor de afzonderlijke activiteiten. Woonkamer en keuken zijn in huidige plattegronden samengevoegd. De douche is wat ruimer geworden en de ruimte in de kap wordt bijna altijd benut. Maar de absolute grootte van de woonverdieping beweegt zich rond hetzelfde gemiddelde: een bruto oppervlak voor de begane grond van 50 m² ( in het verleden ruim 6 m¹ breed bij ruim 8 m¹ diep en nu 5,4 m¹ bij circa 9,5 m¹). Maar als de oppervlakte bescheiden groeit, wat is er dan met het aanbod gebeurd? Om deze vraag te beantwoorden, kijken we naar de nieuwbouw anno 2012 (1).
Het gebrek aan variatie
De eengezinswoningen, die nu ontworpen en gebouwd worden, zijn, los van hun uiterlijk, bijna allemaal identieke woningen met een overheersende beukmaat van 5,4 m1 en een plattegrond, die aangeduid kan worden met tuinkamerwoning. Ongeveer driekwart van grondgebonden woningen in de prijsklasse tot € 300.000 stichtingskosten wordt met een dergelijke plattegrond uitgevoerd. Het resterende deel is circa voor de helft straatkamerwoningen of specifieke stadswoningen. Op deze wijze brengt de markt zijn eigen uniformiteit voort. De vernieuwingen uit het verleden (jaren vijftig en zeventig), die nieuwe woningtypologieën en woonvormen voortbrachten, zijn we vergeten.
Het nieuwe wat we op dit moment maken, houdt verband met het moment van bouwen en de bijbehorende mode en tijdgeest. Zelfs de architectuur is door de overheersing van de beeldtaal uit de jaren dertig veel van hetzelfde geworden. Grootte, plattegrond en beeld zijn bijna identiek. Misschien wordt het tijd tot nieuwe oplossingen te komen of oude, goede oplossingen opnieuw tot leven te brengen.
De verhouding tussen de oppervlakte
In tegenstelling tot de driekamerappartement, waarbij er een duidelijke relatie is tussen grootte van de woonkamer en die van de badkamer en interne berging (machinekamer). Een dergelijke relatie ontbreekt bij eengezinswoningen. De woon- en slaapverdieping worden afzonderlijk vormgegeven. Bij appartementen wordt de badkamer groter, omdat deze ruimte evenals de woonkamer/keuken luxe en comfort omvatten en uitstralen. Dit geldt op dit moment niet voor eengezinswoningen. De ondergrens voor de badkamer van circa 4,5 m² is hiervan meer de leidraad.
Nieuwe wegen
De grootste verandering van de afgelopen vijftig jaar en de belangrijkste omslag die heeft plaatsgevonden, is die van systeemwoningen naar productiesystemen met de bijbehorende overspanning. Het economisch gebruik van de breedplaatvloer en de optimale benutting van de locatie hebben nu ruim dertig jaar de plattegronden bepaald. Het maakt niet uit in welk deel van het land dat je eengezinswoning betreedt. In driekwart van de gevallen is te voorspellen hoe de plattegrond eruit ziet. Slechts in grote uitzondering (één op de tien) word je als bezoeker een beetje verrast. Het lijkt zo alsof er nooit iets gebeurd is, alleen de diepte van de woning en een kapvorm laten de invloed van de economische conjuntuur zien. Het wordt weer tijd dat er meer ruimte komt om nieuwe plattegrondtypen te bedenken, ontwikkelen en evalueren of opnieuw te gebruiken.
Woninggrootte in de vrije sector
Eerder verschenen artikelen in deze serie:
– De structuur van een driekamerappartement, Martin Liebregts, kennisbank BestaandeWoningbouw.nl, 2 oktober 2012
– Driekamerappartementen en de verhouding tussen de overige vertrekken, kennisbank BestaandeWoningbouw.nl, 9 oktober 2012
– Studentenunits, een replica van de bejaardenhuisvesting, Martin Liebregts, kennisbank BestaandeWoningbouw.nl, 10 oktober 2012
– Optimale basismaten van driekamerappartementen, Martin Liebregts, kennisbank BestaandeWoningbouw.nl, 16 oktober 2012
– Structuur voor woonunits met één, twee en drie kamers, Martin Liebregts en Sandra Arts, kennisbank BestaandeWoningbouw.nl, 19 oktober 2012